ናይጀርያ ያለ ነዳጅ ዘይትዋ ምንም ነገርን ማንቀሳቀስን አትችልም። 80 በመቶዉ የሀገሪቱ ገቢ የሚገኘዉ ከዚሁ
ከነዳጅ ዘይት ነዉ። ናይጀርያ የነዳጅ ዘይትዋን ከምድረ-ከርስ ማዉጣት ከጀመረችበት ከጎርጎረሳዉያኑ 1958 ዓ,ም
ጀምሮ በከፍተኛ የነዳጅ ምርት አቅርቦት ከዓለም ስምንተኛ ደረጃን ይዛ ትገኛለች።
ይህ የነዳጅ ምርት በኒጀር ዴልታ ለሚኖሩ ህዝቦች ያስገኘላቸዉ አንዳችም ጥቅም የለም። በአንጻሩ በነዳጅ ምርቱ ሰበብ
ህዝቦችዋ በተበከለ አካባቢ ላይ እንዲኖሩ መርዛማ ጋዝ አየርን በየቀኑ እንዲተነፍሱ ዳርጎቸዋል። ቦዶ በሚሰኘዉ ወደብ ላይ አንድ አነስተኛ የሞተር ጀልባ ቆሞዋል። ቦዶ በኒጀር ዴልታ ደለል ላይ ከሚገኙት በርካታ መንደሮች እንዷ ናት። ደቡባዊ ምስራቅ ናይጀርያን ወጣ ብለዉ የሚገኙ ማህበረሰቦች ጀልባ እና አነስተኛ ታንኳ እጅግ አስፈላጊ የመጓጓዣ መሳርያቸዉ ነዉ።
« እዚህ የዘይቱን ፍሳሽ እናያለን- በየመንገዱ፤ እዚያም በዉሃ ዉስጥ እንዲሁ። ይህን ዉሃ ተመልከት። በዉስጡ ምንም ህይወት ያለዉ ነገር አይታይም። እርግጠኛ ነኝ በቀድሞ ግዜ ሰዎች እዚህ የተለያዩ የዓሣ አይነቶችን ያዘምዱ ነበር። ኤኮነሚያችንም አድጎአል። ነገር ግን አሁን በነዳጅ ዘይት ብክለቱ ምክንያት እጅግ እየተሰቃየን ነዉ።»
ይላሉ-ቦዶ በተሰኘችዉ ገጠር የምክር ቤት ዋና ተጠሪ ሳይንት ኤማ ፔ። በዝያን ወቅት በዚህ ገጠር በደረሰዉ አደጋ ምን ያህል የነዳጅ ዘይት መፍሰሱን በተመለከተ የተለያዩ አመለካከቶች ነዉ የሚንፀባረቁት። እንደ ነዳጅ ዘይት አዉጭ ኩባንያ እንደ ሼል ገለፃ 4000 በርሜል ዘይት ፈስዋል፤ ዓለማቀፉ የሰብዓዊ ተሟጋች ድርጅት Amnesty International በበኩሉ ከአስር ሳምንታት በላይ 311,000 በርሜል ዘይት መፍሰሱን እና ለመጠጥ ዉሃ ሊዉል በሚችለዉ በመሪት ዉስጥ በሚገኘዉ ዉሃ ዉስጥ ሰርጎ መግባቱን ነዉ የሚናገረዉ።
በ1950ዎቹ ዓመታት ለመጀመርያ ግዜ በናይጀርያ የነዳጅ ዘይት መኖሩ በታወቀ ግዜ የሀገሪቱ የወደፊት አስተማማኝ መስሎ ነበር። ጥቁር ወርቅ ተብሎ የሚታወቀዉ የኒጀር ዴልታ የነዳጅ ዘይት ግኝት ለናይጀርያ እድገትን እና ሃብትን እንዲሁም በሃብታም ሀገሮች ተርታ በትንሹም ቢሆን የመሰለፍን ተስፋን አጎናፅፎ ነበር። ግን ይህ ሁሉ ተስፋ እና ምኞት ወድያዉ ጨለመ- በጎርጎረሳዉያኑ 1958 ዓ,ም የነደጅ ዘይቱ መዉጣት በጀመረ ከጥቂት ዓመታት በኋላ። ከኦሞኩ የመጡት ጡረተኛዉ ሃኪም የኢኖሲንት ማሲም ሁኔታም ይኸዉ ነዉ። ኦሞኩ የኒጀር ዴልታ ትልቁ ከተማ ከሆነዉ ሃርኩርት ከሰሜናዊ ወደብ የአንድ ሰዓት የመኪና መንገድ ላይ የምትገኝ ትንሽ ከተማ ናት።
በለንደን የህክምና ሞያ ትምህርታቸዉን አጠናቀዉ ለመጡት ሃኪም፤ በአካባቢዉ ላይ የሚታየዉ የነዳጅ ዘይት ንግድ ሁኔታ ለጤና እጅግ አደገኛ ና አሳሳቢ ሆነባቸዉ። ነዳጁ በሚወጣበት ግዜ የሚቀረዉን ቆሻሻ ዝቃጭ ያለምንም ጥንቃቄ እና በርካሽ በማቃጠላቸዉ መርዛማ ጢስ ያስከትላል። ይህ ዘዴ እንዳይፈጸም ከጎርጎረሳዉያኑ 1984ዓ,ም ጀምሮ በህግ ተከልክሎአል። ነገር ግን በነዳጅ ዘይት ምርት የከባቢ አየርን እና አካባቢን በማቆሸሽ ረገድ ናይጀርያ በዓለም መዘርዝር ዉስጥ ሁለተኛ ደረጃን ይዛ ትገኛለች። በቅርቡ የዓለም ባንክ ያደረገዉ ጥናት እንደሚያሳየዉ የተቃጠለ ጋዝን በብዛት ወደ አየር በመልቀቅ ሩስያ ቀደምቱን ቦታ ይዛ ትገኛለች።
«በርካታ ሰዎች በቆዳቸዉ ላይ መርዛማ ጋዝ ንጥረ ነገር እንዳለ ይታያል። ከሌሎች አካባቢ ይልቅ ሴቶች የፅንስ ችግር ይገጥማቸዋል። በሌላ በኩል የቤቶች ጣርያም ጉዳት ደርሶባቸዋል፤ እንደቀድሞዉ ጠንካራ አይደሉም። ይህን ሁሉ ነዉ ለመገንዘብ የቻልኩት።»
መርዛማ ጋዝ - የሚለዉን ርዕስ እንደ ሼል ያሉ የተለያዩ የነዳጅ አምራች ኢንዱስትሪዎች ሊያገናዝቡት ሊነጋገሩበት አይፈልጉም። ሼል በዓለማችን ከሚገኙ ታላላቅ የነዳጅ አምራች ድርጅቶች የሚመደብ ሲሆን በናይጀርያ ነዳጅን በማምረት ከ 50 ዓመታት በላይ አስቆጥሮአል። በናይጀርያ ሼል የነዳጅ አምራች ድርጅት ዉስጥ ለዘላቂ እድገት እና የማህበረሰብ ግንኙነት ክፍል ዋና ተጠሪ ፊሊፕ ምሸልቢላ ወቀሳዉን ይነቅፋሉ።
« በርግጥ በዓለም ዙርያም ሆነ በገጠሩ አካባቢ እኛ እንቅስቃሴ በምናደርግበት ሁሉ ተፅኖ እናደርጋለን። በዚህም በትክክለኛዉ መንገድ ፕሮጄዎችን እንፈልጋለን። እነዚህ ፕሮጄዎች ታድያ በመጀመርያ ደረጃ ጋዙ እና የነዳጅ ዘይቱን የሚያወጣ ሥራ ሊያስከትል የሚችለዉን አሉታዊ ጉዳዮች መቀነስ፤ በሁለተኛ ደረጃ በአካባቢዉ ላይ የሚኖረዉን ህብረተሰብ የኑሮ ሁኔታ ማሻሻል ነዉ» የዚህ ፕሮጄ ዋናዉ ተግባር በሼል እና በኔጀር ደልል አካባቢ በሚገኙ ማህበረሰቦች መካከል በጽሁፍ የረቀቀ ዉል መፍጠር ነዉ። እንደ ሼል ኩባንያ ገለጻም እስከ ጎርጎረሳዉያኑ 2011 ዓ,ም መጨረሻ ለዚሁ ጉዳይ 79 ሚሊዮን ዶላር ወጭ አድርጎአል።
«እዚህ ምን እንደሚሰራ ተመልከት! ለምሳሌ በዚህ ጠረቤዛ ላይ አዲስ የሚመጡ ታካሚዎችን እንመዘግባለን። ይህ ደግሞ ሁሉ አይነት ምርመራን የምናካሂድበት ላብራቶሪያችን ነዉ። በተለይ ደግሞ የእርጉዝ ሴቶች HIV በደማቸዉ መኖር አለመኖሩን የምንመረምርበት ነዉ። ምርመራዉ የሚካሄደዉ በነፃ ነዉ። ይህ ሁሉ ሊሟላልን የቻለዉ አንድ መንግስታዊ ያልሆነ ድርጅት ከሼል ጋር በጥምረት በመስራቱ ነዉ።» በቤኒን በደቡባዊ የኤዶ ክፍለ ከተማ ዩንቨርስቲ ክሊንክ ዉስጥ በፕሮፊስርነት ማዕረግ የሚያገለግሉት የህክምና ባለሞያ፤ ለአንድ ዓመት ፈቃድ ወስደዉ በሼል የህክምና ማዕከል ዉስጥ በማገልገል ላይ ይገኛሉ። ሃኪሙ በሼል የህክምና ማዕከል ከሚገኙት የስራ ባልደረቦቻቸዉ ጋር ያለዉን ስራ በተለይም የስራ አጋራቸዉን የነዳጅ ዘይት አምራች ኩባንያ ከፍ በማድረግ ያወድሳሉ።
ዓሣ አጥማጅ ወደ በዛባት ወደ ቦዶ ገጠር እንመለስ። በሜዳ ላይ አንድ ሁለት ሰዎች ጀልባቸዉን ሲጠግኑ ይታያል። የቦዶ ገጠር መንደር ተጠሪ ሳይንት ኤማህ ፒ አካባቢዉ ላይ እየተዘዋወሩ ሁኔታዉን በመቃኘት ላይ ናቸዉ። እንደሳቸዉ አስተያየት የተሰራዉ ስራ በሙሉ ጥቅመ ቢስ እና አላስፈላጊ ነዉ። በአሁኑ ወቅት ዓሣ በማስገር ማንንም እራሱን ማስተዳደር አይችልም። አካባቢዉ ላይ ሌላ አይነት ስራም የለም። ይህንን ችግር ለመፍታት ሼል እስካሁን ምንም አይነት ጥረት አላደረገም ሲሉ ሳይንት ኤማህ ፒ ይከሳሉ።
«ሼል በቦዶ መንደር እስካሁን ምንም አይነት ፕሮጄ አላቋቋመም። በጎርጎረሳዉያኑ 2008 እና 2009 ዓ,ም ከደረሱት የነዳጅ ዘይት መፍሰስ አደጋዎች በኋላ ወደ ሼል ሄደን መታችሁ እድሳት አድርጉ፣ ከአደጋዉ የተረፈዉ በቀጣይ ህይወት እንዲኖረዉ፤ የሆነ ነገር አድርጉ ብለን ተናግረን ነበር። ግን ሁሉም ነገር እስኪወድም ድረስ ምንም ነገር አላደረጉም። በአንጻሩ ለ 69,000 ነዋሪ አምስት ጆንያ ባቄላ ነዉ የላኩት። አክለዉ መቶ ጆንያ ሩዝ እና ሁለት ቦንዳ ፓዉደር ወተት ነዉ የሰጡን። ይህ በእዉነቱ ቀልድ ነዉ!»
ከቦዶ የመጡት ከሳሾች የማሸነፍ ተስፋ እንዳላቸዉ የህግ አዋቂዎች ይገልጻሉ። የነዳጅ አምራች ኩባንያዉ መስራ ቤት ዋና መቀመጫ በሆነዉ በኔዘርላንድ፤ ዴን ሃግ ፍርድ ቤትም በቅርቡ አንድ የናይጄርያ የገበሪ ቡድን ክስ መስርቶአል። ቡድኑ በናይጀርያ በቅርቡ የነዳጅ ቧንቧ ተሸንቁሮ የፈሰሰዉ ዘይት እንዲጠረግ እና ካሳ እንዲከፈዉ ይጠይቃል። ክሱ በሚቀጥለዉ ወር ዉሳኔ እንደሚያገኝ ይጠበቃል። ምናልባት ሼል ከተፈረደበት በተለያዩ ዓለም አገራት የተጠየቀዉን በቢሊዩን የሚቆጠር ካሳ መክፈል ይኖርበታል።
No comments:
Post a Comment